W ramach profilaktyki raka szyjki macicy proponujemy naszym pacjentkom szczepienia przeciwko HPV najskuteczniejszą dostępną obecnie szczepionką Gardasil-9®.
Prewencję wtórną prowadzimy z użyciem wszystkich dostępnych obecnie metod diagnostycznych:
Profilaktyka raka szyjki macicy
Rak szyjki macicy jest obecnie trzecim co do częstości występowania nowotworem złośliwym u kobiet na świecie. Ograniczono jego występowanie dzięki wprowadzeniu w latach 50-tych XX wieku badania cytologicznego rozmazu z szyjki macicy (w skrócie nazywanym po prostu „cytologią”). Badanie to i powszechny program profilaktyki raka szyjki macicy prowadzony przez NFZ pomógł ograniczyć występowanie tego raka również w Polsce. Jednak od około 20 lat w krajach zachodniej Europy obserwuje się efekt szklanego sufitu – zachorowalność na raka szyjki macicy nie spada, a nawet wzrasta i to w populacji kobiet młodszych (35-45 lat). Z tego powodu poszukiwane są lepsze badania diagnostyczne, inne harmonogramy badań lub wprowadzane są szczepienia przeciwko „rakowi szyjki macicy”.
Rak szyjki macicy jest nierozerwalnie związany z infekcją wirusową, a mianowicie wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV – human papilloma virus). Infekcja HPV jest niezbędna do rozwoju raka szyjki macicy. Pomimo powszechności występowania tych infekcji (ok. 75% kobiet było, jest, lub będzie w swoim życiu zarażonych tym wirusem) mają one tendencję do samoistnego przemijania (ok. 90% przypadków). Są to infekcje związane ze zmianami małego stopnia (ASC-US/LSIL). Jedynie około 1% infekcji w perspektywie kilkudziesięciu lat prowadzi do rozwoju raka szyjki macicy. Stąd stwierdzenie w badaniu obecności DNA HPV nie jest wyrokiem, a jedynie potwierdzeniem populacyjnego trendu i częstości infekcji.
W ramach profilaktyki pierwotnej raka szyjki macicy stosowane są obecnie szczepienia przeciwko HPV, są to szczepionki dwu-, cztero- lub dziewięciowalentne. Oznacza to, iż wywołują odporność przeciwko dwóm (Cervarix®), czterem (Gardasil®) lub dziewięciu (Gardasil-9®) genotypom HPV. Najsilniejszy związek z rozwojem raka szyjki macicy wykazuje typ 16 i 18 (ok. 70% przypadków raka) – jest to podstawowy składnik każdej szczepionki. HPV 6 i HPV 11 wywołujące głównie zmiany łagodne pod postacią kłykcin kończystych. Szczepienia mają największą skuteczność w przypadku młodzieży przed inicjacją seksualną. Dziewczynki jako potencjalnie narażone na infekcję HPV i w efekcie rozwój raka szyjki macicy powinno zaszczepić się pomiędzy 11-13 rokiem życia. Szczepienia należy również proponować kobietom, które już rozpoczęły współżycia, a także w sytuacji kiedy w badaniu cytologicznym stwierdzono nieprawidłowości. Duże korzyści mogą odnieść pacjentki po leczeniu zabiegowym zmian na szyjce macicy. Proponuje się również szczepienie chłopców jako potencjalnie przenoszących infekcję HPV na swoje partnerki.
Niezależnie od metody diagnostycznej rozmaz materiału z szyjki macicy pobierany jest w ten sam sposób: szczoteczką cytologiczną z szyjki macicy oraz z kanału szyjki macicy – celem jest pobranie materiału z całej strefy transformacji.
Podstawowym badaniem skriningowym stosowanym w celu wczesnego wykrycia stanów przedrakowych raka szyjki macicy jest mikroskopowa ocena wymazu z tarczy części pochwowej szyjki macicy.
Kategorie wyników jakie otrzymujemy po ocenie mikroskopowej to:
Komórki atypowe
o nieokreślonym znaczeniu (ASC-US)
nie można wykluczyć HSIL (ASC-H)
Skuteczność w wykrywaniu zmian przedrakowych wynosi od 50 do 70% (zależnie od skuteczności oceny pod mikroskopem).
Ewolucją tej metody jest cytologia fazy płynnej (LBC). Zamiast rozmazywać komórki na szkiełku szczoteczkę, którą pobrano rozmaz płucze się w pojemniku ze specjalnym roztworem. Pozwala to na rozpuszczenie śluzu, pozbycie się zaburzających obraz bakterii, pozostawiając komórki, które będą później oceniane pod mikroskopem. Następnie w pracowni cytologicznej płyn z komórkami jest pozostawiany na szkiełku w postaci „stempla”. Dzięki temu obraz jest znacznie łatwiejszy do oceny.
Badania nakierowane na identyfikację infekcji HPV wykazują znacznie wyższą czułość w wykrywaniu zmian przedrakowych (nawet do 95%), jednak takie badanie nie powinno być wykonywane samodzielnie, a interpretacja powinna obejmować również badanie cytologiczne.
Obecność infekcji możemy zdiagnozować na kilka sposobów:
Kolposkopia to metoda diagnostyczna polegająca na oglądaniu powierzchni szyjki macicy, pochwy oraz sromu za pomocą układu optycznego w powiększeniu. Metoda ta ma za zadanie wykrycie zmian, które z czasem mogą rozwinąć się w raka inwazyjnego, a następnie celowane pobranie wycinków do badania histopatologicznego z lokalizacji najbardziej podejrzanych. Wskazaniami do zastosowania tej metody są:
